Hoe zal het weekend van 10-12 maart van dit jaar de geschiedenisboeken ingaan? Als een voetnoot of als het begin van een nieuwe grote financiële crisis? Op het moment van schrijven kunnen we hopen op de eerste optie, maar de angstaanjagende tweede piste valt niet zomaar af te schrijven , niet in het minst omdat de besmettingsgevaar buiten de Amerikaanse markten duidelijk toeneemt. Zeker is wel dat het faillissement van instellingen als de Silicon Valley Bank (SVB), de 16e grootste bank van de Verenigde Staten en daarmee het grootste bankfaillissement sinds de Grote Financiële Crisis van 2007-2009, en de Signature Bank een ongeluk in de maak was.
De specifieke omstandigheden van de ondergang van beide instellingen zijn al uitvoerig beschreven. De SVB, een bank die zich richtte op hightechstarters en durfkapitalisten, gokte zwaar op de rentevoetcyclus van de Amerikaanse Centrale Bank (Federal Reserve) en kreeg een klap. Signature Bank op haar beurt was sterk betrokken bij de gekke wereld van de cryptovaluta en kreeg ook klappen. De Federal Reserve en het Amerikaanse ministerie van Financiën kwamen onmiddellijk in actie om de schade te beperken. De Fed creëerde het Bank Term Funding Program dat voorziet in noodfinanciering die banken kunnen gebruiken om plotselinge opnames van depositohouders op te vangen. Het Britse ministerie van Financiën zorgde ervoor dat HSBC, de grootste bank van Europa, de Londense tak van de SVB overnam voor 1 pond.
Geconfronteerd met paniek op de markten, die aanvankelijk gericht was op kleinere regionale banken in de Verenigde Staten, voelde Amerikaans president Joe Biden zich verplicht om publiekelijk te verklaren dat ‘alles wat nodig is’ zal worden gedaan om de depositohouders te beschermen. Voor de depositohouders van SVB en Signature kondigden de financiële autoriteiten aan dat deze depositohouders hun geld terug zullen krijgen, zelfs boven de federale verzekeringslimiet van 250.000 dollar. De aandeel- en obligatiehouders van beide instellingen zijn hun geld kwijt, en als er meer geld nodig is om de depositohouders uit te betalen, zal een heffing op de hele banksector worden georganiseerd, zo wordt gezegd. Maar als deze heffing er niet komt of als de banken deze heffing compenseren door de klantentarieven te verhogen, zal het opnieuw de belastingbetaler zijn die de rekening van de bankiers betaalt.
Hoe gerechtvaardigd deze interventies ook mogen zijn onder de paniekerige omstandigheden en met risico op een sneeuwbaleffect, de bekende val opent lijkt zich opnieuw te openen. De brandweerlui van de Centrale Bank stormen binnen om het vuur te doven. Hoewel aandeel- en obligatiehouders van beide Amerikaanse banken – zoals het hoort – hun centen niet meer terugzien, stimuleren financiële en monetaire autoriteiten beleggers niet echt om hun risico-evaluatie serieuzer te nemen. Want waarom zou iemand de indrukwekkende kortetermijnwinsten van zeer riskante investeringen laten liggen wanneer overheden inspringen als het misloopt? Een markteconomie kan niet functioneren in het belang van het algemeen welzijn als pijnlijke marktcorrecties worden verzacht door overheidsinterventies.
Tranen
Staan we bijna 15 jaar na het beruchte faillissement van Lehman Brothers aan de vooravond van een nieuwe grote financiële crisis? Een crisis waarbij de paniek zichzelf voedt, de financiële markten bevriezen en de economie opnieuw jarenlang in het slop raakt? Met zekerheid kunnen we daar geen uitspraak over doen. Wel weten we dat de implosie van zowel SVB als Signature Bank het resultaat is van het feit dat er enorme hoeveelheden geld rond klotsen op de financiële markten. Beleggers gingen op zoek naar hoge rendementen terwijl de rentes in zowel de VS als in Europa tot voor kort absurd laag stonden. Door koortsachtig op zoek te gaan naar hoge rendementen terwijl schulden spotgoedkoop waren, werden steeds meer onverantwoorde risico’s genomen. Het is een gok die – zo bewijst de geschiedenis telkens weer – altijd in tranen eindigt.
We moeten twee belangrijke lessen leren uit hetgeen er met beide zombiebanken gebeurd is. Ten eerste moeten de Centrale Banken hun anti-inflatiebeleid standvastig aanhouden. De overdaad aan geld die door onze financiële markten rondwaart, moet worden ingeperkt. Sommige centrale bankiers, voornamelijk uit Zuid-Europa, suggereren nu al dat de rente weer omlaag moet. Dat zou desastreus zijn. Het zou de geloofwaardigheid van centrale bankiers, die zo cruciaal is in hun strijd tegen de torenhoge inflatie, onmiddellijk kelderen. Bovendien zou die maatregel het speculatieve en door schuld gedreven gedrag van banken stimuleren in plaats van inperken. Het is een simpelweg een recept voor meer ongelukken.
Ten tweede is de huidige regelgeving – hoe streng, verfijnd en imposant ook – niet in staat om grote financiële ongelukken te voorkomen. Beleidsmakers en regulatoren bereiden zich steevast voor om de vorige oorlog nog eens uit te vechten, niet op de nieuwe. Een veel betere oplossing tegen grote financiële crises zijn hogere kapitaalvereisten voor banken. Meer kapitaal betekent een grotere buffer om calamiteiten op te vangen, en dus een kleinere kans dat overheden moeten ingrijpen. De traditionele bewering van de banksector dat hogere kapitaalvereisten de mogelijkheden beperken om de economie van krediet te voorzien, is gewoon onwaar. Kapitaal zorgt wel voor discipline. Aandeelhouders en het topmanagement van de banken verafschuwen het idee omdat hun winst en riante bonussen dreigen af te nemen.
In de huidige Europese context is dat een belangrijk discussiepunt. Momenteel buigen het Europees Parlement, de Commissie en de lidstaten zich over nieuwe wetgeving inzake kapitaalvereisten. Want vergis u niet: ook zombiebanken als SVB en Signature zwerven door het Europese financiële landschap. Respectabele instellingen als de Europese Bankautoriteit en de Bank voor Internationale Betalingen (BIB) hebben de afgelopen maanden daarover duidelijke waarschuwingen afgegeven. Zoals de zaken er nu voorstaan zouden de scherpere kapitaalvereisten die de Bank voor Internationale Betalingen vraagt aanzienlijk worden afgezwakt. Zo’n akkoord zou volstrekt contraproductief zijn en de financiële stabiliteit verder in het gevaar brengen. De faillissementen van SVB en Signature Bank bewijzen dat de financiële wereld meer kapitaal en minder hefboomleningen nodig heeft om het eigen verwachte vermogen op te krikken. Anders broeit het volgende ongeluk al in de coulissen.
